در دنیای امروز، دادهها به عنوان یک منبع ارزشمند برای کسب و کارها شناخته می‌شوند. دادهها می‌توانند اطلاعات مفید و راهبردی درباره بازار، رقبا، مشتریان، عملکرد و فرصت‌های رشد را فراهم کنند. اما دادهها به تنهایی کافی نیستند و برای استفاده بهینه از آنها، نیاز به تحلیل، تفسیر و تبدیل دادهها به دانش قابل اعتماد و عملیاتی داریم. در این‌جا است که هوش تجاری به کار می‌آید.
در ادامه این مقاله همه چیز درباره هوش تجاری یا BI را توضیح می دهیم.
هوش تجاری چیست؟
هوش تجاری (Business Intelligence) به مجموعه فرآیندها، ابزارها و تکنولوژی‌هایی گفته می‌شود که با استخراج، جمع‌آوری، ادغام، مدل سازی و بصری سازی داده‌های مربوط به کسب و کار، اطلاعات استراتژیک و عملکرد را برای صاحبان آن ارائه می‌دهند.
اهمیت هوش تجاری برای کسب و کارها چیست؟
با پیدایش حجم عظیم داده در عصر حال حاضر، هوش تجاری برای کسب و کارها در هر اندازه‌ای که باشند، به یک نیاز اساسی تبدیل شده است. هوش تجاری به کسب و کارها کمک می‌کند تا:
- بازده سرمایه گذاری خود را افزایش دهند.
- رضایت مشتری را بهبود بخشند.
- نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی کنند.
- رقابت پذیرتر شوند.
- فرصت‌های جدید را پیدا کنند.
- خطرات را کاهش دهند.
- به صورت پویا و سریع به تغییرات بازار پاسخ دهند.
- داده‌های خود را بهتر مدیریت کنند و از آنها بهره ببرند.
- عملکرد خود را اندازه گیری کرده و بهبود بخشند.
- روندهای بازار و رفتار مشتریان را شناسایی و پیش بینی کنند.
- فرصت‌های جدید را کشف کنند و بهره وری را افزایش دهند.
- رقابت پذیری خود را ارتقا دهند.
- تصمیمات استراتژیک و عملیاتی را بر اساس دادهها و اطلاعات بگیرند.
- داده‌های خود را به صورت یکپارچه، مرتب و قابل دسترس؛ مدیریت کنند.
دو بعد مهم هوش تجاری
برای پیاده سازی و استفاده موثر از هوش تجاری، نیاز به در نظر گرفتن بعد فنی و تکنیکال و بعد فرهنگی است.
بعد فنی و تکنیکال
بعد فنی شامل انتخاب و استفاده از ابزارها و تکنولوژی‌های مناسب برای پشتیبانی از فرآیندهای هوش تجاری است و 3 مرحله اصلی دارد که به شرح زیر هستند:
- شناخت: در این مرحله، منابع داده‌ای که برای پشتیبانی از نیازهای کسب و کار لازم هستند را شناسایی می‌کنیم که شامل بررسی کیفیت، قابلیت اطمینان، کامل بودن، معنادار بودن و قابل دسترس بودن دادهها است. همچنین در این مرحله، نوع، فرمت، حجم و تنوع دادهها را مشخص می‌کنیم.
- طراحی انبار داده: در این مرحله، ساختار و سازماندهی داده‌های کسب و کار طراحی می‌شود که شامل طراحی معماری، ساختار، رابط کاربری، امنیت، عملکرد و تست انبار داده است. همچنین Data Warehouse (انبار داده) و BI Tool (ابزار هوش تجاری) نیز تولید می‌شوند.
- تهیه گزارش: در این مرحله، داده‌های انبار داده را با استفاده از نرم افزارهای BI Tools به صورت گزارش و داشبورد نمایش می‌دهیم. در واقع گزارش یک سند است که داده خلاصه شده و جمع بندی شده را به صورت جدول، نمودار یا متن نشان می‌دهد. داشبورد هم یک صفحه نمایش است که شامل چندین گزارش، نمودار، کارت یا نقشه می‌باشد که به صورت همزمان به روز رسانی می‌شوند. هدف از تهیه گزارش، اطلاع رسانی، روشنگری و تسهیل تصمیم گیری برای صاحبان کسب و کار است.
بعد فرهنگی هوش تجاری
بعد فرنگی هوش تجاری شامل مجموعه‌ای از روش‌ها، استراتژی‌ها، فرهنگ سازی‌ها و سیاست‌های مورد نیاز برای استفاده بهینه و موثر از دادهها و اطلاعات در سطح سازمان است. بعضی از عوامل کلیدی بعد فرنگی هوش تجاری عبارتند از:
- نیازسنجی: یک فعالیت است که شامل شناسایی و تعریف نیازها، اهداف، سوالات و مشکلات کسب و کار می‌شود که با استفاده از دادهها، قابل حل و پاسخگویی هستند. نیازسنجی به کسب و کار کمک می‌کند تا بفهمد که چه داده‌‌هایی را نیاز دارد و چگونه باید آنها را جمع آوری، پردازش، تحلیل کرد و در نهایت نمایش داد.
- حمایت مدیریت: یک عامل حیاتی برای موفقیت هوش تجاری است. حمایت مدیریت به منظور ارائه منابع و بودجه لازم برای پروژه‌‌های هوش تجاری می‌باشد و به کسب و کار کمک می‌کند که فرآیندهای هوش تجاری را به عنوان یک اولویت استراتژیک در نظر بگیرد و از آنها برای بهبود عملکرد و رقابت پذیری استفاده کند.
- فرهنگ داده محور: یک ویژگی است که نشان می‌دهد که چگونه کسب و کار به دادهها نگاه کرده و از آنها استفاده می‌کند. در واقع فرهنگ داده محور به منظور ایجاد یک محیط است که در آن کارکنان از دادهها برای تصمیم گیری، حل مشکل، خلاقیت، نوآوری و یادگیری بهره می‌برند که به کسب و کار کمک می‌کند تا از داده ها به عنوان یک دارایی ارزشمند و منبع قدرت استفاد شود و آنها را به اشتراک بگذارد و بهبود بخشد.
فرآیند پیاده سازی سیستم هوش تجاری چگونه است؟
پیاده سازی سیستم هوش تجاری یک پروژه پیچیده و زمان‌بر است که نیاز به برنامه ریزی، هماهنگی، اجرا و ارزیابی دارد. فرآیند پیاده سازی سیستم هوش تجاری ممکن است بسته به نوع، اندازه و شرایط کسب و کار متفاوت باشد، اما به طور کلی شامل مراحل زیر می‌باشد:
- تعریف نیاز ها: در این مرحله، نیازهای كسب و كار، اهداف، سوالات و مشكلات كه با استفاده از دادهها قابل حل و پاسخگویی هستند، شناسایی و تعریف می‌شوند. همچنین منابع داده، نوع دادهها، ابزار هوش تجاری، گزارش‌ها و داشبوردهای مورد نظر نیز مشخص می‌شوند.
- طراحی مفهومی سامانه: در این مرحله طرح ریزی كلی سیستم هوش تجاری را انجام می‌دهیم. برای این منظور، منابع داده لازم را شناسایی کرده و روابط بین آنها را تعیین می‌کنیم. سپس ساختار منطقی انبار داده را با استفاده از مدل‌های داده نظیر ER یا Dimensional طراحی می‌كنیم. همچنین نحوه جذب داده از منابع خارجی به انبار داده را با استفاده از فرآیند ETL طراحی می‌كنیم. در نهایت، نحوه دسترسی به داده‌های انبار داده را با استفاده از فن آوری‌های OLAP طراحی می‌كنیم.
- طراحی رابط کاربری: در این مرحله، طرح گرافیکی و کاربر پسند سیستم هوش تجاری را انجام می‌دهیم. برای این منظور، نحوه نمایش داده را با استفاده از نرم افزارهای BI Tools طراحی و پیاده سازی می‌كنیم که معمولا از چندین نوع نمایش داده هم‌چون جدول، نمودار، کارت، نقشه و… استفاده می‌شود. هدف از طراحی رابط كاربری افزایش جذابیت، قابل فهم بودن و همچنین کارآمد بودن سیستم هوش تجاری برای کاربران است.
- تست و رفع خطا: در این مرحله، سامانه هوش تجاری تست و رفع اشكال می‌شود که شامل بررسی صحت، کیفیت، کارایی، امنیت و عملکرد سامانه است. همچنین، خطاها، نقص‌ها و ناسازگاری‌های سامانه شناسایی و رفع می‌شوند.
- راه اندازی و آموزش: در این مرحله، سامانه هوش تجاری راه اندازی و به کاربران نهایی تحویل داده می‌شود. همچنین، کاربران با سامانه آشنا شده و آموزش‌های لازم را دریافت می‌کنند. در نهایت بازخورد کاربران جمع آوری و برای بهبود سامانه استفاده می‌شود.
جمع بندی
هوش تجاری یک مفهوم کلی است که به مجموعه فرآیندها، ابزارها و تکنولوژی‌هایی گفته می‌شود که با تبدیل داده‌های کسب و کار به اطلاعات استراتژیک، به کسب و کارها کمک می‌کند تا تصمیمات بهتر، سریع‌تر و هوشمندانه‌تری بگیرند.
برای پیاده سازی و استفاده موثر از هوش تجاری (BI)، نیاز به در نظر گرفتن بعد فنی و تکنیکال و بعد فرهنگی وجود دارد. در نهایت نیز باید در نظر داشته باشید که پیاده سازی سیستم هوش تجاری یک پروژه پیچیده و زمان بر است که نیاز به برنامه ریزی، هماهنگی، اجرا و ارزیابی دارد.
سوالات متداول
- آیا هوش تجاری مناسب برای کسب و کارهای کوچک نیز استفاده می‌شود؟
بله، هوش تجاری برای کسب و کارهای کوچک نیز استفاده می‌شود. در واقع، برای کسب و کارهای کوچک ممکن است هوش تجاری به عنوان یک ابزار بسیار مهم برای بهبود عملکرد و رشد اقتصادی تلقی شود و به این نوع کسب و کارها کمک می‌کند که داده‌های خود را مدیریت کرده و تصمیم گیری‌های بهتری داشته باشند.
- هوش تجاری چگونه به بهبود تصمیم گیری‌های کسب و کارها کمک می‌کند؟
هوش تجاری به کسب و کارها کمک می‌کند تا با دسترسی به اطلاعات دقیق و به موقع، تصمیم گیری‌های بهتری انجام دهند. این ابزار به آنها امکان می‌دهد تا الگوها و روندهایی که در دادهها وجود دارد را تشخیص دهند و از این طریق، کسب و کارها می‌توانند بهینه‌ترین راهبردها و تصمیم‌هایی را انتخاب کنند که به افزایش بهره‌وری و سود آوری کمک می‌کند.
- چگونه می‌توان عملکرد زنجیره تامین را اندازه گیری و ارزیابی کرد؟
پیاده‌سازی سیستم هوش تجاری نیاز به طی کردن مراحل مختلفی دارد که در مطالب به‌طور کامل فرآیند آن بیان شد. البته بهتر است که برای پیاده‌سازی موفق هوش تجاری، با تیم متخصصی که تجربه کافی را در این زمینه دارد، همکاری کنید.
