فرانچایز بهعنوان یک استراتژی کلیدی در توسعه کسبوکار، فرصتی برای شرکتها فراهم میآورد که با استفاده از نام تجاری و سیستمهای تجاری موجود، محصولات یا خدمات خود را در بازارهای جدید عرضه دارند. این روش، که به فرانچایزدهنده اجازه میدهد تجربه و دانش تجاری خود را به فرانچایزگیرنده منتقل کند، به کاهش ریسکهای مرتبط با گسترش کسبوکار کمک میکند و همزمان، فرانچایزگیرنده را قادر میسازد که از شهرت و حمایت برند مادر بهرهمند شود.
این مدل کسبوکار، که در صنایع مختلف از جمله رستورانها، خردهفروشی و خدمات متداول است؛ به فرانچایزگیرنده امکان میدهد که با استفاده از یک برند شناختهشده و موفق، کسبوکار خود را راهاندازی کند و از مزایایی همچون پشتیبانی و آموزشهای فرانچایزدهنده بهرهمند شود. درواقع این امر میتواند به کاهش هزینههای بازاریابی و افزایش اعتماد مشتریان کمک کند.
تعریف فرانچایز
فرانچایز، که به آن حق امتیاز تجاری نیز گفته میشود، یک مدل کسبوکار است که در آن یک شرکت یا فرانچایزر، حق استفاده از نام تجاری، نشان تجاری، دانش فنی، سیستمهای عملیاتی و فرآیندهای خود را به شخص یا نهاد دیگری که به آن فرانچایزی گفته میشود، اعطا میکند. فرانچایزی با پرداخت هزینهای اولیه و معمولاً هزینههای سالانه برای استفاده از این حقوق، مجاز به فروش محصولات یا ارائه خدمات تحت نام و برند فرانچایزر میشود.
این سیستم شامل آموزشها، دستورالعملهای عملیاتی، استانداردهای کیفیت، استراتژیهای بازاریابی و پشتیبانی تجاری است. همچنین فرانچایزی از این سیستم برای راهاندازی و اداره کسبوکار خود بهره میبرد و ملزم به رعایت استانداردها و دستورالعملهای تعیینشده توسط فرانچایزر است.
بهطورکلی این مدل کسبوکار برای کسانی که میخواهند کسبوکاری را با استفاده از برندی شناختهشده و با ریسک کمتر راهاندازی کنند، جذاب است. با اینحال، فرانچایزی باید به تعهدات خود در قرارداد فرانچایز، از جمله پرداخت هزینههای اولیه و سالانه و رعایت استانداردهای کیفیت و خدمات، پایبند باشد.
عناصر اصلی فرانچایز کدامند؟
عناصر اصلی فرانچایز شامل سه بخش کلیدی است که هر کدام نقش مهمی در تعریف و عملکرد یک فرانچایز دارند:
- فرانچایزر (Franchisor): فرانچایزر، مالک اصلی برند و کسبوکار است که حق استفاده از نام تجاری، دانش فنی، سیستمهای عملیاتی و فرآیندهای کسبوکار را به فرانچایزی اعطا میکند. فرانچایزر مسئولیت ارائه آموزشها، پشتیبانی و راهنماییهای لازم برای راهاندازی و اداره فرانچایز را برعهده دارد.
- فرانچایزی (Franchisee): فرانچایزی، شخص یا نهادی است که حق استفاده از برند، محصولات و خدمات فرانچایزر را دریافت میکند. فرانچایزی متعهد میشود که براساس استانداردها و رویههای تعیینشده توسط فرانچایزر عمل کند و در ازای استفاده از این حقوق، هزینههای اولیه و سالانه را پرداخت نماید.
- قرارداد فرانچایز: قرارداد فرانچایز، سند حقوقی است که شرایط و تعهدات هر دو طرف را مشخص میکند. این قرارداد شامل جزئیاتی همچون مدت زمان فرانچایز، حقوق و وظایف فرانچایزر و فرانچایزی، میزان سرمایهگذاری و هزینههای مرتبط و ساختار حقالامتیاز است.
بهطورکلی، این سه عنصر با هم تعامل دارند تا یک سیستم فرانچایز موفق و پایدار را تشکیل دهند. فرانچایزر با ارائه برند و سیستم کسبوکار خود، فرانچایزی را در راهاندازی و اداره کسبوکار جدید یاری میرساند، در حالیکه فرانچایزی با پیروی از استانداردها و پرداخت هزینهها، به گسترش برند و دستیابی به موفقیت در بازار کمک میکند. قرارداد فرانچایز نیز چارچوب حقوقی و تجاری این رابطه را تعیین میکند و اطمینان حاصل مینماید که هر دو طرف به تعهدات خود عمل میکنند.
انواع فرانچایز چیست؟
فرانچایز، که بهعنوان یک مدل کسبوکار برای گسترش شرکتها و برندها بهکار میرود، انواع مختلفی نیز دارد که هرکدام ویژگیها و شرایط خاص خود را دارند. در ادامه، به توضیح جامع و دقیق انواع فرانچایز میپردازیم:
- فرانچایز فرمت کسبوکار (Business Format Franchise): این نوع، رایجترین فرم فرانچایز است. در این مدل، فرانچایزی نهتنها محصولات یا خدماتی را به فروش میرساند، بلکه با استفاده از دستورالعملها و روشهای خاص فرانچایزر، محصول یا خدمت را تولید میکند و ارائه میدهد. همچنین فرانچایزر در این مدل، پشتیبانی کاملی از جمله آموزشها و راهنماییهای لازم را به فرانچایزی ارائه میدهد.
- فرانچایز توزیع (Distribution Franchise): در فرانچایز توزیع، فرانچایزی حق فروش محصولات یا بخشی از محصولات را با برند فرانچایزر دارد. این نوع از فرانچایز معمولاً شامل فرانچایز تولیدی و فرانچایز محصول میشود.
- فرانچایز شغلی (Job Franchise): فرانچایزهای شغلی معمولاً با سرمایهگذاری کمتر و بدون نیاز به فضای فیزیکی فروشگاه اجرا میشوند. این نوع از فرانچایز بیشتر بر خدمات متمرکز است و فرانچایزی مسئولیت اجرا و نگهداری فرانچایز را برعهده دارد.
- فرانچایز تبدیلی (Conversion Franchise): این نوع فرانچایز زمانی اتفاق میافتد که یک کسبوکار مستقل به فرانچایز تبدیل میشود. کسبوکار مستقل با پیروی از سیاستها و دریافت پشتیبانی از شرکت مادر، به فرانچایز تبدیل میشود.
- فرانچایز سرمایهگذاری (Investment Franchise): این نوع فرانچایز معمولاً گرانترین نوع است و سرمایهگذاران مبالغ زیادی را برای کسبوکارهای فرانچایزی سرمایهگذاری کرده و از مدیران و رهبران تیم برای نظارت بر کسبوکار استفاده میکنند.
درواقع انواع فرانچایز ذکرشده به شرکتها و کارآفرینان امکان میدهند که با توجه به نیازها، سرمایه و استراتژیهای خود، مدل مناسبی را برای گسترش کسبوکارشان انتخاب کنند. لازم به ذکر است که هر نوع فرانچایز ویژگیهای خاص خود را دارد و براساس شرایط بازار و استراتژیهای کسبوکار میتواند مزایای متفاوتی را نیز ارائه دهد.
مزایا و معایب فرانچایز
فرانچایز یک مدل کسبوکار است که میتواند فرصتهای زیادی برای رشد و توسعه ارائه دهد، اما همچون هر مدل کسبوکار دیگری، دارای مزایا و معایب خاص خود است. در ادامه، به توضیح جامع و دقیق مزایا و معایب فرانچایز میپردازیم:
مزایای فرانچایز:
- ضریب شکست پایین: فرانچایزها معمولاً براساس یک مدل تجاری اثباتشده و موفقیتآمیز ساخته شدهاند، که این امر میتواند ریسک شکست را کاهش دهد.
- برند و شهرت معتبر: فرانچایزیها از شهرت و اعتبار برند فرانچایزر بهرهمند میشوند، که میتواند به جذب مشتری و افزایش فروش کمک کند.
- پشتیبانی و آموزش: فرانچایزرها معمولاً پشتیبانی و آموزشهای لازم را به فرانچایزیها ارائه میدهند، که این امر میتواند به موفقیت آنها کمک کند.
- دسترسی به تامینکنندگان و مواد اولیه: فرانچایزیها اغلب از شبکههای تامین معتبر و قراردادهای خرید انبوه که توسط فرانچایزر مذاکره شده استفاده میکنند.
معایب فرانچایز:
- قوانین سختگیرانه: فرانچایزیها باید به استانداردها و دستورالعملهای دقیقی که توسط فرانچایزر تعیین شده است، پایبند باشند.
- هزینههای جاری: فرانچایزیها ممکن است ملزم به پرداخت هزینههای اولیه و سالانه، از جمله حق امتیاز و بازاریابی باشند.
- عدم حمایت مستمر: در برخی موارد، پس از راهاندازی اولیه، فرانچایزیها ممکن است حمایت کمتری از فرانچایزر دریافت کنند.
- محدودیت در تصمیمگیریها: فرانچایزیها ممکن است در تصمیمگیریهای مربوط به کسبوکار خود محدودیتهایی داشته باشند.
بهطورکلی، فرانچایز میتواند یک راه عالی برای کارآفرینانی باشد که بهدنبال راهاندازی کسبوکار با ریسک کمتر و با استفاده از یک برند شناختهشده هستند. با اینحال، مهم است که قبل از تصمیمگیری برای ورود به یک قرارداد فرانچایز، همه جوانب را درنظر بگیرند و مطمئن شوند که مدل کسبوکار فرانچایز با اهداف و سبک مدیریتی آنها سازگار است.
انواع قرارداد فرانچایز چیست؟
قراردادهای فرانچایز به چند دسته اصلی تقسیم میشوند که هرکدام ویژگیها و شرایط خاص خود را دارند:
- قرارداد فرانچایز تکواحدی (Single-Unit Franchise Agreement): در این نوع قرارداد، فرانچایزی حق اداره یک واحد خاص یا مکان را دریافت میکند. این مدل برای کسانیکه میخواهند با سرمایهگذاری کمتر وارد کسبوکار شوند، مناسب است.
- قرارداد فرانچایز چندواحدی (Multi-Unit Franchise Agreement): فرانچایزی در این مدل میتواند چندین واحد را در یک منطقه مشخص اداره کند. این نوع قرارداد برای گسترش سریعتر و کارآمدتر برند در یک منطقه خاص طراحی شده است.
- قرارداد توسعه منطقهای (Area Development Agreement): این قرارداد به فرانچایزی اجازه میدهد که تعداد مشخصی از واحدها را در یک قلمرو تعریفشده و طی دورهای معین توسعه دهد و اداره کند.
- قرارداد فرانچایز اصلی (Master Franchise Agreement): در قرارداد فرانچایز اصلی، حقوق انحصاری به فرد یا نهاد داده میشود تا حق فروش فرانچایزها را در یک منطقه یا کشور خاص به نمایندگی از فرانچایزر داشته باشد.
مراحل انجام فرانشیز
مراحل انجام فرانچایز بهصورت گام به گام و با توجه به جزئیات مهمی که باید درنظر گرفته شود، بهشرح زیر است:
- ارزیابی شخصی: ابتدا باید خودتان را ارزیابی کنید و ببینید که آیا فرانچایز برای شما مناسب است یا خیر! باید به سوالاتی همچون اینکه چهکاری را دوست دارید، چه مهارتهایی دارید، چه چیزی شما را به هیجان میآورد، چه سطح درآمدی نیاز دارید و چقدر آماده سرمایهگذاری هستید، پاسخ دهید.
- مشاوره با متخصص: مشاوره با یک متخصص فرانچایز میتواند به شما کمک کند که اهداف خود را شناسایی کنید، رابطه فرانچایزر و فرانچایزی را درک نمایید و فرصتهایی را که ممکن است درنظر نگرفتهاید، مورد بررسی قرار دهید.
- ملاقات با سرمایهگذار: برای تامین مالی، اولین گام تعیین هزینههای سرمایهگذاری و همه هزینههایی است که در فرانچایز شامل میشوند. همچنین باید هزینههای راهاندازی و سرمایه در گردش موردنیاز را درنظر بگیرید.
- صحبت با یک حسابدار: بهعنوان یک فرانچایزی بالقوه، باید دقیقاً بدانید که یک سرمایهگذاری چقدر هزینه دارد و چگونه سودآور خواهد بود قبل از اینکه قرارداد فرانچایز را امضا
- بررسی فرصتهای فرانچایز: باید فرصتهای مختلف فرانچایز را بررسی کنید و ببینید کدام یک با اهداف و علایق شما همخوانی
- بررسی قرارداد: باید قرارداد فرانچایز را به دقت بررسی کنید و از درک کامل تمام شرایط و ضوابط آن اطمینان حاصل نمایید.
- آمادهسازی برای راهاندازی: پس از امضای قرارداد، باید برای راهاندازی فرانچایز خود آماده شوید. این موضوع شامل آموزشهای لازم، تهیه مکان و تجهیزات و استخدام کارکنان است.
بهطورکلی، این مراحل به شما کمک میکنند که با دید بازتر و اطلاعات کافی وارد فرآیند فرانچایز شوید و تصمیمگیریهای آگاهانهتری داشته باشید. همچنین، مشاوره با افراد متخصص و کسانیکه تجربه فرانچایز دارند، میتواند در این فرآیند بسیار مفید باشد.
قوانین فرانچایز چیست؟
قوانین فرانچایز مجموعهای از مقررات حقوقی هستند که بهمنظور تنظیم روابط بین فرانچایزر (صاحب برند) و فرانچایزی (گیرنده حق امتیاز) وضع شدهاند. همچنین این قوانین جهت حمایت از طرفین قرارداد و اطمینان از شفافیت و عدالت در فرآیند فرانچایزینگ طراحی شدهاند. در ادامه، به قوانین فرانچایز اشاره خواهیم داشت:
- قوانین مربوط به افشای اطلاعات: فرانچایزرها موظفاند اطلاعات کافی و دقیقی در مورد کسبوکار، شرایط فرانچایز و هرگونه ریسک مرتبط را پیش از عقد قرارداد به فرانچایزیها ارائه دهند.
- رفتار منصفانه: قوانین فرانچایز معمولاً شامل اصل رفتار منصفانه و دادرسی عادلانه بین فرانچایزر و فرانچایزی میشوند.
- حق تشکیل انجمن: فرانچایزیها حق دارند که انجمنهایی را برای حمایت از منافع خود تشکیل دهند.
- حقوق غیرقابل انصراف: فرانچایزیها نمیتوانند از حقوقی که به آنها اعطا شده است، صرفنظر کنند یا تعهدات فرانچایزر را کاهش دهند.
- قوانین محلی و بینالمللی: قوانین فرانچایز ممکن است با توجه به کشور و منطقه متفاوت باشند. برخی کشورها همچون کانادا و ایالات متحده قوانین دقیق و مفصلی برای فرانچایز دارند.
- مستندات و اسناد قانونی: فرانچایزرها باید اسناد و مدارکی را که شرایط و قوانین فرانچایز را توضیح میدهند، تهیه و در دسترس فرانچایزیها قرار دهند.
بهطور کلی، این قوانین بهمنظور ایجاد یک محیط کسبوکار سالم و شفاف برای هر دو طرف قرارداد فرانچایز وضع شدهاند و به حفظ حقوق و منافع هر دو طرف کمک میکنند. همچنین، این قوانین به فرانچایزیها کمک میکنند که با آگاهی بیشتری وارد قراردادهای فرانچایز شوند و از حقوق خود مطلع باشند.
درنهایت، باید اشاره کرد که این قوانین به فرانچایزرها کمک میکنند که با اطمینان بیشتری کسبوکار خود را گسترش دهند و از مشکلات حقوقی احتمالی جلوگیری کنند.
خدمات رایج در فرانچایز
خدمات رایجی که فرانچایزرها به فرانچایزیها ارائه میدهند، شامل موارد زیر است:
- نام تجاری شناختهشده: فرانچایزرها به فرانچایزیها اجازه استفاده از نام تجاری و علائم تجاری خود را میدهند که میتواند به افزایش شناخت و اعتبار کمک کند.
- کمک در انتخاب و توسعه مکان: فرانچایزرها معمولاً در انتخاب مکان مناسب برای کسبوکار و همچنین در توسعه آن به فرانچایزیها کمک میکنند.
- آموزش: فرانچایزرها آموزشهای لازم را به فرانچایزیها و تیم مدیریتی آنها ارائه میدهند تا اطمینان حاصل شود که آنها میتوانند کسبوکار را بهدرستی اداره کنند.
- تحقیق و توسعه: فرانچایزرها در تحقیق و توسعه محصولات و خدمات جدید سرمایهگذاری میکنند و نتایج را با فرانچایزیها به اشتراک میگذارند.
- پشتیبانی مداوم: فرانچایزرها پشتیبانی مداوم را از طریق دفتر مرکزی و پشتیبانی میدانی ارائه میدهند.
- بازاریابی و تبلیغات: فرانچایزرها در ابتدا و بهصورت مداوم در بازاریابی و تبلیغات کمک میکنند تا به افزایش دیده شدن و جذب مشتری کمک کنند.
این خدمات به فرانچایزیها کمک میکنند که با اطمینان بیشتری کسبوکار خود را راهاندازی و اداره کنند و از مزایای بودن بخشی از یک برند بزرگتر و معتبر بهرهمند شوند. همچنین، این خدمات به فرانچایزرها امکان میدهند که برند خود را با کیفیت و استانداردهای یکسان در سراسر شبکه فرانچایز خود حفظ کنند.
فرانچایز چه تفاوتی با حق نمایندگی دارد؟
فرانچایز و حق نمایندگی دو مدل کسبوکار هستند که در آنها از برند، سیستمها و دانش یک شرکت مادر استفاده میشود، اما تفاوتهای اساسی با یکدیگر دارند. در ادامه، به تفاوتهای بین فرانچایز و حق نمایندگی میپردازیم:
فرانچایز:
- مالکیت برند: در فرانچایز، فرانچایزی حق استفاده از برند، سیستمهای تجاری و دانش فرانچایزر را دارد.
- ساختار و استانداردها: فرانچایزیها ملزم به رعایت دستورالعملها و استانداردهای دقیقی هستند که توسط فرانچایزر تعیین میشود.
- هزینهها: فرانچایزیها معمولاً هزینههای اولیه و درصدی از فروش یا سود را به فرانچایزر پرداخت میکنند.
- پشتیبانی و آموزش: فرانچایزرها پشتیبانی و آموزشهای لازم را به فرانچایزیها ارائه میدهند.
حق نمایندگی:
- محدودیت کمتر: نمایندگیها معمولاً محدودیت کمتری در اجرای کسبوکار خود دارند و میتوانند تصمیمات مستقلتری بگیرند.
- تمرکز بر فروش: نمایندگیها بیشتر بر فروش محصولات یا خدمات شرکت مادر تمرکز دارند و نه لزوماً بر اجرای یک سیستم کسبوکار کامل.
- هزینهها: نمایندگیها ممکن است هزینههای اولیه کمتری داشته باشند و درصد کمتری از فروش را به شرکت مادر پرداخت کنند.
- استقلال بیشتر: نمایندگیها ممکن است در زمینههایی همچون بازاریابی و تبلیغات استقلال بیشتری داشته باشند.
بهطور کلی، فرانچایز بیشتر بر ایجاد یک تجربه یکسان برای مشتریان در تمام شعبهها تمرکز دارد، در حالیکه حق نمایندگی ممکن است به نمایندگان اجازه دهد که با توجه به شرایط محلی، تغییراتی را اعمال کنند. هر دو مدل میتوانند فرصتهای خوبی برای گسترش کسبوکار ارائه دهند، اما انتخاب بین آنها بستگی به اهداف و نیازهای خاص کسبوکار دارد.
تفاوت فرانچایز با راهاندازی یک کسبوکار کوچک چیست؟
تفاوتهای اصلی بین فرانچایز و راهاندازی یک کسبوکار کوچک به شرح زیر است:
فرانچایز:
- برند و سیستمهای موجود: فرانچایزیها از برند، سیستمها و روشهای تجاری که قبلاً توسط فرانچایزر توسعه یافتهاند، استفاده میکنند.
- پشتیبانی و آموزش: فرانچایزیها از پشتیبانی و آموزشهای ارائهشده توسط فرانچایزر بهرهمند میشوند.
- ریسک کمتر: بهدلیل استفاده از مدل کسبوکار آزمایششده، ریسک کمتری نسبت به راهاندازی یک کسبوکار جدید وجود دارد.
- هزینههای اولیه: فرانچایزیها معمولاً هزینههای اولیه برای خرید حق فرانچایز و سایر هزینههای مرتبط را پرداخت میکنند.
راهاندازی کسبوکار کوچک:
- استقلال کامل: صاحبان کسبوکار کوچک در تصمیمگیریها و اجرای ایدههای خود مستقل هستند.
- ساخت برند: آنها باید از ابتدا برند و شهرت خود را بسازند، که میتواند هم چالشبرانگیز و هم فرصتی برای خلاقیت باشد.
- ریسک بالاتر: راهاندازی کسبوکار جدید معمولاً با ریسک بالاتری همراه است؛ چرا که مدل کسبوکار هنوز آزمایش نشده است.
- هزینههای متغیر: هزینههای اولیه میتوانند بسیار متغیر باشند و بستگی به نوع کسبوکار و بازار موردنظر دارند.
بهطور خلاصه برای مقایسه فرانچایز با راهاندازی یک کسبوکار کوچک، فرانچایز ارائه یک مدل کسبوکار آماده و تستشده است که میتواند به سرعت بخشیدن در راهاندازی و کاهش ریسک کمک کند، در حالیکه راهاندازی یک کسبوکار کوچک امکان ایجاد یک مفهوم کاملاً جدید و استقلال بیشتر را فراهم میآورد، اما با ریسکهای بیشتری همراه است.
کلام آخر
فرانچایزینگ میتواند بهعنوان یک استراتژی توسعه کسبوکار، مسیری پربار برای رشد و گسترش فعالیتهای تجاری ارائه دهد. این مدل، با ارائه حق استفاده از برند، سیستمهای عملیاتی و دانش فنی یک شرکت موفق به افراد یا سازمانهای دیگر، امکان میدهد که آنها بتوانند با استفاده از این امتیازات، کسبوکار خود را در مکانهای جدید و بازارهای ناشناخته راهاندازی کنند.
با اینحال، لازم است که علاقهمندان به فرانچایز، پیش از اقدام به این سرمایهگذاری، تحقیقات دقیق و جامعی را در مورد شرایط بازار، قوانین و مقررات مربوطه، میزان سرمایه موردنیاز و پتانسیل رشد و سودآوری فرانچایز موردنظر انجام دهند. این تحقیقات باید شامل بررسی دقیق قراردادهای فرانچایز، تعهدات مالی، حقوق و مسئولیتهای فرانچایزی و فرانچایزر و همچنین ارزیابی پشتیبانی و آموزشهایی باشد که فرانچایزر ارائه میدهد. همچنین انجام این تحقیقات میتواند به کاهش ریسکهای مالی و افزایش شانس موفقیت در بازار رقابتی کمک کند.
سوالات متداول
آیا فرانچایز برای هر نوع کسبوکاری مناسب است؟
فرانچایز ممکن است برای بسیاری از کسبوکارها مناسب باشد، اما برای هر نوع کسبوکاری مناسب نیست. موفقیت یک فرانچایز به عواملی همچون شناخت برند، سیستمهای مدیریتی موفق و حمایت فرانچایزدهنده بستگی دارد.
چگونه میتوان یک فرانچایز موفق را انتخاب کرد؟
برای انتخاب یک فرانچایز موفق، باید به مواردی همچون هزینهها، توانمندی مدیر فرانچایز، میزان تقاضا، رقابت، نام تجاری و برند فرانچایزدهنده، آموزش و خدمات حمایتی، تجربیات فرانچایز دهندگان و برنامههای رشد و توسعه فرانچایز توجه کنید.
هزینههای مربوط به فرانچایز چگونه محاسبه میشود؟
هزینههای مربوط به فرانچایز معمولاً شامل درصدی از درآمد حاصل از فروش ناخالص (Royalty Fee) و هزینه تبلیغات (Advertising Fund) است که بهصورت درصدی از درآمد حاصل از فروش محاسبه میشود.