انبارداری یکی از مهم‌ترین بخشهای زنجیره تأمین است که برای نگهداری و جابجایی کالاها و مواد اولیه در یک محیط کنترل شده و امن انجام میشود.
انجام صحیح انبارداری باعث خواهد شد که کالاها در زمان و مکان مناسب به مشتریان یا بخشهای مربوطه تحویل داده شوند و همچنین کیفیت و ایمنی آنها حفظ شود.
در عین حال انبارداری نیاز به برنامه‌ریزی، سازماندهی، مدیریت و کنترل دقیق دارد که بتواند به بهینهسازی هزینهها، افزایش کارایی و رضایت مشتریان کمک کند.
انبار چیست؟
انبار مکانی است که در آن کالاها و مواد اولیه برای مدتی مشخص نگهداری می‌شوند. همچنین انبار میتواند برای اهداف مختلفی همچون تولید، توزیع، فروش، خدمات و… استفاده شود. به طور کلی انبار با استفاده از قفسه‌ها، جرثقیل‌ها، کارت‌ها، بارکد‌ها و سیستمهای اطلاعاتی به مدیریت و نظارت بر کالاها می‌پردازد.
انواع انبار کدامند؟
انبارها را می‌توان بر اساس شرایط فیزیکی، موجودی، خدمات و نیازهای کسبوکار دسته‌بندی کرد. برخی از انواع رایج انبار عبارتند از:
- انبار سرپوشیده: این نوع انبار برای نگهداری کالاهایی مناسب است که نیاز به محافظت در برابر نور، باران، برف و… دارند.
- انبار باز: این نوع انبار برای نگهداری کالاهایی مناسب است که نیاز به محافظت خاصی ندارند و در برابر شرایط محیطی مقاوم هستند.
- انبار مواد اولیه: این نوع انبار برای نگهداری و ذخیره‌سازی مواد اولیه که برای تولید محصولات استفاده می‌شوند، مناسب است.
- انبار قطعات یدکی: این نوع انبار برای نگهداری و توزیع قطعات یدکی که برای تعمیر و نگهداری ماشین‌آلات و تجهیزات لازم هستند، مناسب است.
- انبار محصول: این نوع انبار برای نگهداری و ارسال محصولات تولیدی یا نهایی شده به مشتریان یا توزیع‌کنندگان، مناسب است.
- انبار ضایعات: این نوع انبار برای نگهداری و دفع محصولاتی مناسب است که دچار خرابی یا عیب شده‌اند و قابل تعمیر یا استفاده نیستند.
- انبار پردازش: این نوع انبار برای نگهداری موقت و پردازش سفارشات مشتریان یا توزیع‌کنندگان، مناسب است. در این انبارها، کالاها بسته‌بندی و لیبل‌گذاری می‌شوند و برای ارسال آماده‌سازی خواهند شد.
انبارداری چیست؟
انبارداری، فعالیتی است که برای دریافت، نگهداری، توزیع و ارسال کالاها در انبار انجام میشود و به کسب‌وکارها کمک می‌کند که نیازهای مشتریان، تأمین‌کنندگان و سایر ذینفعان را برآورده کنند. همچنین به افزایش کارایی، کاهش هزینهها، بهبود کیفیت و ایجاد ارزش بیشتر، کمک کند.
انبارداری شامل چندین مرحله و جریان است که با استفاده از تکنولوژی‌ها، نرم‌افزارها، استانداردها و اصولی خاص انجام میشود.
مراحل انبارداری
انبارداری شامل چند مرحله اصلی است که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
- پذیرش کالا
- جاگذاری و جابجایی کالا
- مدیریت انبارها
- بسته‌بندی و تحویل کالا در انبار
1. پذیرش کالا
این مرحله شامل دریافت کالاها از تأمین‌کنندگان یا بخشهای دیگر است. در این مرحله، باید کالاها را بررسی کرد و از صحت و سلامت آنها اطمینان حاصل نمود. همچنین باید مدارک مربوط به کالاها را تأیید و ثبت کرد.
2. جاگذاری و جابجایی کالا
این مرحله شامل انتقال کالاها از محل پذیرش به محل نگهداری در انبار است. در این مرحله، باید کالاها را به صورت منظم و مرتب در قفسه‌ها یا فضاهای مخصوص قرار داد. همچنین باید کالاها را با استفاده از تگ‌ها، بارکد‌ها یا سیستمهای اطلاعاتی شناسایی و ردیابی کرد.
3. مدیریت انبار
این مرحله شامل کنترل و نظارت بر کالاها و فعالیت‌های انبار است. در این مرحله، باید موجودی کالاها را بررسی و به‌روزرسانی کرد و از میزان تقاضا، تولید و توزیع آنها آگاه بود. همچنین باید از کیفیت و ایمنی کالاها مراقبت و از ورود عوامل آسیب‌زا جلوگیری کرد.
4. بسته‌بندی و تحویل کالا در انبار
این مرحله شامل آماده‌سازی کالاها برای ارسال به مشتریان یا بخشهای دیگر است. در این مرحله، باید کالاها را با توجه به نوع و مقدار آنها بسته‌بندی و مدارک لازم را ضمیمه کرد. همچنین باید کالاها را به وسیله‌های حمل‌ونقل مناسب تحویل داد.
اصطلاحات انبارداری
انبارداری دارای اصطلاحات خاص خود است که برای بیان مفاهیم و فعالیت‌های مربوط به آن استفاده می‌شوند. برخی از این اصطلاحات عبارتند از:
- انبار: مکانی که در آن کالاها و مواد اولیه برای مدتی مشخص نگهداری می‌شوند.
- انباردار: شخصی که مسئولیت انجام فعالیت‌های انبارداری را بر عهده دارد.
- انبارگردانی: عملیات جاگذاری، جابجایی، توزیع و تحویل کالاها در انبار.
- انبارگردان: شخصی که مسئولیت انجام عملیات انبارگردانی را بر عهده دارد.
- تگ: برچسبی که بر روی کالا چسبانده میشود و اطلاعاتی در مورد نوع، تعداد، تاریخ ورود و خروج و… را نشان می‌دهد.
- بارکد: نوعی از تگ که با استفاده از خطوط عمودی و افقی یا نقطه‌ها و خال‌ها یک کد را نشان می‌دهد و با استفاده از دستگاه‌هایی خاص قابل خواندن است.
- کاردکس: کارتی که ورود، خروج و موجودی کالا در آن ثبت میشود.
- کارت موجودی: کارتی که تعداد کالاهای وارده و صادره در آن درج میشود.
- کارت حساب: کارتی که تعداد و قیمت کالاهای وارده و صادره در آن درج میشود.
- موجودی: تعداد کالاهای موجود در انبار در یک زمان مشخص.
- نرم‌افزار انبارداری: نوعی از نرم‌افزار که برای مدیریت و کنترل فعالیت‌های انبارداری استفاده میشود.
فلوچارت انبارداری
فلوچارت انبارداری یک نمایش گرافیکی از فرآیند انبارداری است که با استفاده از علائم و شکل‌های خاص، مراحل، جریان‌ها و تصمیم‌ها آن را نشان می‌دهد.
فلوچارت انبارداری میتواند به انبارداران کمک کند که فعالیت‌های خود را به صورت منظم، مؤثر و کارآمد انجام دهند و همچنین میتواند به مدیران انبار امکان ارزیابی و بهبود عملکرد انبار را بدهد. برای رسم یک فلوچارت انبارداری، باید از چند مرحله زیر پیروی کرد:
- تعیین هدف و محدوده فلوچارت: در این مرحله، باید هدف از رسم فلوچارت را مشخص و محدوده فرآیند انبارداری را تعریف کرد. برای مثال، هدف میتواند بهبود عملیات پذیرش کالا بوده و محدوده میتواند شامل مراحلی همچون دریافت کالا تا جاگذاری آن در انبار باشد.
- شناسایی مراحل و جریان‌های فلوچارت: در این مرحله، باید مراحل اصلی و فرعی فرآیند انبارداری را شناسایی و جریان‌هایی که بین آنها وجود دارد را مشخص کرد. برای مثال، مراحل اصلی می‌توانند شامل بررسی ، تأیید ، تگ‌زنی ، جاگذاری و ثبت اطلاعات کالا بوده و جریان‌ها می‌توانند شامل جابجایی کالا، ارسال اطلاعات، اتخاذ تصمیم و… باشند.
- انتخاب علائم و شکل‌های مناسب برای فلوچارت: در این مرحله، باید از علائم و شکل‌های استاندارد برای نمایش مراحل و جریان‌های فلوچارت استفاده کرد. برای مثال، می‌توان از مستطیل برای نمایش مراحل، از پیکان برای نمایش جریان‌ها، از مربع برای نمایش شروع و پایان فلوچارت، از مثلث برای نمایش انبار، از دایره برای نمایش اتصال و… استفاده کرد.
- رسم فلوچارت با استفاده از علائم و شکل‌های انتخاب شده: در این مرحله، باید با استفاده از علائم و شکل‌های انتخاب شده، فلوچارت را رسم کرد. همچنین باید به این نکته توجه داشت که فلوچارت به صورت ساده، واضح و منطقی باشد و از ارائه اطلاعات اضافی و ابهامات در آن خودداری کنید.
- بررسی و اصلاح فلوچارت: در این مرحله، باید فلوچارت را بررسی و از صحت و کارایی آن اطمینان حاصل کرد. همچنین باید در صورت وجود خطا یا نقص، فلوچارت را اصلاح کرد.
منظور از عملیات انبار چیست؟
عملیات انبار شامل تمامی فعالیت‌هایی است که در انبار انجام و به مدیریت و کنترل کالاها و مواد اولیه مربوط میشود. همچنین عملیات انبار میتواند شامل پذیرش، جاگذاری، جابجایی، بسته‌بندی، تحویل، موجودی‌گیری، مراقبت و نگهداری، بازیابی، بازگشت، انتقال، تخلیه، تأمین و… باشد.
در عین حال عملیات انبار باید به صورت هماهنگ، مؤثر و کارآمد انجام شود تا بتواند به اهداف انبارداری برسد.
نرم افزار مناسب مدیریت انبار
نرم‌افزار مدیریت انبار یک نوع از نرم‌افزار است که برای مدیریت و کنترل فعالیت‌های انبارداری استفاده میشود و میتواند به انبارداران و مدیران انبار کمک کند که کالاها و مواد اولیه را به صورت دقیق و به‌روزرسانی شده شناسایی، ردیابی، توزیع و گزارش کنند.
همچنین میتواند به بهبود کارایی، کاهش هزینهها، افزایش رضایت مشتریان و ایجاد ارتباط بین بخشهای مختلف زنجیره تأمین نیز کمک کند.
نرم‌افزار مدیریت انبار باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:
- قابلیت اتصال به سیستمهای اطلاعاتی دیگر همچون سیستمهای مدیریت سفارش، سیستمهای مدیریت حمل‌ونقل، سیستمهای مدیریت مشتریان و…
- قابلیت پشتیبانی از تکنولوژی‌های شناسایی و ردیابی همچون بارکد، RFID، GPS و…
- قابلیت ارائه اطلاعات دقیق و به‌روزرسانی شده در مورد موجودی، تقاضا، تولید، توزیع و گزارش‌های مربوط به کالاها و مواد اولیه.
- قابلیت ارائه تحلیل‌ها و پیش‌بینی‌هایی برای بهبود عملکرد انبار و زنجیره تأمین.
- قابلیت انعطاف‌پذیری و تطبیق‌پذیری با نیازها و شرایط مختلف انبار و کسبوکار.
برخی از نمونه‌های نرم‌افزار مدیریت انبار عبارتند از:
- WMS: نرم‌افزار مدیریت انبار (Warehouse Management System) که برای مدیریت و کنترل تمامی فعالیت‌های انبارداری طراحی شده است.
- ERP: نرم‌افزار برنامه‌ریزی منابع سازمانی (Enterprise Resource Planning) که برای مدیریت و کنترل تمامی منابع و فعالیت‌های یک سازمان طراحی شده است و میتواند شامل ماژول مدیریت انبار باشد.
- SCM: نرم‌افزار مدیریت زنجیره تأمین (Supply Chain Management) که برای مدیریت و کنترل تمامی فعالیت‌های زنجیره تأمین از تأمین‌کنندگان تا مشتریان طراحی شده است و میتواند شامل ماژول مدیریت انبار باشد.
کلام آخر …
در این مطلب، ما به معرفی انبارداری به عنوان یکی از عناصر اساسی زنجیره تأمین پرداختیم.
در واقع انبارداری شامل فرآیند دریافت، نگهداری و ارسال کالاها و مواد در انبارها یا تاسیسات ذخیره‌سازی است و بخشی از زنجیره تامین و لجستیک محسوب میشود که به کسب‌وکارها کمک می‌کند تقاضای مشتریان را برآورده کنند و هزینه‌های خود را کاهش دهند.
انبارداری شامل مراحل مختلفی است و نیازمند رعایت اصول و دستورالعمل‌هایی همچون اصول چیدمان انبار، سیستمهای شماره‌گذاری و برچسب‌زنی کالاها، فلوچارت‌ها و فرآیندهای اصلی انبارداری و نرم‌افزارهای انبارداری خواهد بود که به بهبود کارایی، کیفیت، و امنیت انبار کمک می‌کنند.
سوالات متداول
چرا انبارداری مهم است؟
به این دلیل که باعث میشود کالاها در زمان و مکان مناسب به مشتریان یا بخشهای مربوطه تحویل داده شوند و همچنین کیفیت و ایمنی آنها حفظ شود. در عین حال انبارداری میتواند به بهینهسازی هزینهها، افزایش کارایی و رضایت مشتریان نیز کمک کند.
چه نوع انباری برای کسبوکار من مناسب است؟
نوع انباری که برای کسبوکار شما مناسب است بستگی به عواملی همچون حجم و نوع کالاها، مدت زمان نگهداری کالاها، مکان و فاصله انبار تا محل تولید یا مصرف کالاها و… دارد. با این وجود مثلا، اگر کسبوکار شما دارای کالاهایی است که نیاز به نگهداری در دما و رطوبت خاص دارند، میتوانید از یک انبار پوشیده با سیستمهای تنظیم دما و رطوبت استفاده کنید.
