تعریف فایفو و لایفو در انبارداری

فایفو و لایفو از رایج‌ترین روش‌ها برای کنترل موجودی انبار هستند؛ که به کمک این دو روش می‌توانید میزان دارایی انبار را تعیین کرده و سود و زیان احتمالی را تخمین بزنید. 

در‌واقع هر کسب‌وکار به‌ نسبت پارامترهای مختلف مانند ارزش مالی اجناس موجود در انبار یا نوع محصولات، یکی از دو روش فایفو و لایفو را به کار می‌گیرد. همچنین روش‌های فایفو و لایفو تعیین می‌کنند که اجناس با چه ترتیبی به فروش برسند؛ در‌واقع این دو روش تعیین‌کننده اولویت محصولات برای فروش هستند. در ادامه به صفر تا صد فایفو و لایفو در انبارداری چیست می‌پردازیم.

کنترل موجودی چیست؟

کنترل موجودی انبار از بخش‌های مهم و حیاتی یک کسب‌وکار است؛ چرا که موجودی انبار در‌واقع سرمایه آن کسب‌وکار محسوب می‌شود. برای اینکه کسب‌وکار دیدگاه دقیقی در خصوص میزان سود و زیان و حساب‌های مالیاتی داشته باشد، لازم است موجودی انبار محاسبه و کنترل شود. به‌این‌ترتیب کسب‌وکار همواره برای کنترل موجودی انبار، بهای تمام شده کالاهای فروخته شده را کم کرده و مقدار باقی‌مانده را به‌عنوان موجودی انبار، ثبت می‌کند.

موجودی انبار باید لحظه‌ای ثبت شود؛ چرا که اطلاعات در انبارداری همواره در حال تغییر هستند. درواقع در هر مرحله ممکن است بخشی از موجودی انبار به فروش برسد یا ارزش آن‌ها در اثر تورم یا نوسان قیمت، تغییر کند. برای این منظور شما به روش‌های ارزیابی موجودی نیاز دارید.

انواع روش های ارزیابی موجودی

روش‌های مختلف برای ارزیابی موجودی انبار وجود دارد؛ اما بهترین آن‌ها روش‌هایی هستند که دیدگاه دقیق‌تر و کامل‌تری در خصوص موجودی انبار و جایگاه مالی آن‌ها به کسب‌وکار بدهند. محاسبه میزان حجم فروش، سیاست‌های خرید، جایگاه مالی کالاها، هزینه‌های عملیاتی، سیاست‌های قیمت‌گذاری و… در انتخاب روش مناسب ارزیابی موجودی موثر است. موثر‌‌ترین روش‌های ارزیابی موجودی انبار، روش‌های لایفو (فروش از اولین ورودی) و فایفو (فروش از آخرین ورودی) هستند.

روش فایفو FIFO در انبارداری

روش مدیریت موجودی فایفو یا first in، first out بستری ایجاد می‌کند تا محصولاتی که اول وارد انبار شده‌اند، برای خروج از انبار در اولویت قرار بگیرند. این روش برای مدیریت موجودی محصولات فاسد‌شدنی یا محصولات وابسته به مد یا فصل کاربرد دارند. 

مزایای روش فایفو در انبارداری

استفاده از راهکار FIFO در انبارداری، همواره مزایای متعددی برای هر کسب‌وکار به همراه دارد که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• روش فایفو یک راهکار کاربردی در انبارداری است. در کسب‌وکارها گاهی نمی‌توان هزینه خروجی انبار را مشخص کرد، FIFO در تسهیل محاسبه این بخش موثر است.
• فایفو نیاز به مهارت و تخصص ندارد و هر‌کس با حداقل دانش می‌تواند از آن بهره ببرد.
• کسب‌وکارهایی که از متد انبارداری فایفو استفاده می‌کنند؛ کمتر تجربه تقلب و دست‌کاری در گزارشات مالی مرا دارند؛ چرا که با این روش مقادیر کالاهای فروخته شده و محاسبه سود و زیان آن‌ها به راحتی قابل مقایسه است.
• با استفاده از روش فایفو موجودی انبار در سریع‌ترین روش ممکن محاسبه شده و به‌این‌ترتیب میزان وقت تلف‌شده کاهش پیدا می‌کند.  

معایب روش فایفو در انبارداری

• مدیریت جزئیات هزینه‌ها در روش فایفو دشوار است؛ چرا که همواره با حجم زیادی از اطلاعات ورودی سروکار دارید. همین موضوع احتمال بروز خطا را افزایش می‌دهد.
• اگر قیمت موجودی انبار نوسان داشته باشد؛ انتخاب روش فایفو چالش‌هایی ایجاد می‌کند؛ چرا که در یک دوره یکسان بعد از خرید کالاهای مشابه، شاهد سود ازدست‌رفته خواهید بود.
•  قیمت کالاها همواره تحت تاثیر عوامل مختلفی مانند میزان تقاضا در بازار، نوسان قیمت ارزهای خارجی یا قیمت‌گذاری انتقالی است. اما در روش فایفو تنها به نرخ تورم در قیمت‌گذاری کالا توجه می‌شود. به‌این‌ترتیب همواره ممکن است در محاسبه ارزش واقعی موجودی انبار، خطاهایی وجود داشته باشد.
•  در دوران تورم با روش انبارداری FIFO شما سود بیشتری کسب می‌کنید و در ادامه هزینه مالیاتی بیشتری هم به کسب‌وکار شما تحمیل می‌شود.
• در زمان تورم شدید، استفاده از روش فایفو باعث ایجاد سود بسیار بالا می‌شود و مالیات کسب‌وکار رشد تصاعدی خواهد داشت.

مثال برای فایفو

یک مثال ساده از کاربرد روش فایفو در انبارداری، شیوه چیدمان محصولات فاسد‌شدنی در سوپرمارکت‌ها است. برای مثال محصولات لبنی مانند پنیر یا ماست با استراتژی  فایفو انبار می‌شوند. به‌این‌ترتیب که محصولات لبنی قدیمی‌تر جلوی قفسه‌ها چیده می‌شوند و محصولات جدیدتر پشت آن‌ها قرار می‌گیرند. در این متد محصولات قدیمی‌تر سریع‌تر به فروش می‌روند.

روش لایفو LIFO در انبارداری

سیستم مدیریت موجودی لایفو یا Last In First Out از برخی لحاظ، نقطه مقابل متد فایفو است. به‌این‌ترتیب که جدیدترین اجناس خریداری‌شده، همواره سریع‌تر از انبار خارج می‌شوند. 

در مواقعی که قیمت اجناس رشد داشته‌اند؛ با این روش اجناس ارزان قیمت‌تر را در انبار نگه داشته و فروش آن‌ها را به آینده موکول ‌می‌کنند. معمولا انبارهایی که اجناس بزرگ و کلان دارند؛ از روش انبارداری لایفو استفاده می‌کنند. صنایعی مانند تولید لوازم خانگی به کمک این روش می‌توانند منابع مالیاتی برای خود رقم بزنند.

مزایای روش لایفو LIFO در انبارداری

لایفو همواره با کاهش مالیات، مزایایی برای کسب‌وکارها به همراه دارد:

• هرچه درآمد خالص کمتر باشد؛ بدهی مالیاتی کمپانی هم کاهش پیدا می‌کند.
• روش لایفو ترتیبی می‌دهد تا در دوران تورم، کالاهای گران‌تر زودتر به فروش رفته و کالاهای ارزان‌‌تر، در انبار بمانند.
• فروش کالاهای گران‌تر، باعث کاهش درآمد خالص می‌شود.

معایب روش لایفو LIFO در انبارداری

• امکان تغییر گزارشات و تقلب در انبارهایی که آخرین خروجی آن‌ها از اولین ورودی‌ها تامین می‌شود، بیشتر است.
• در متد لایفو موجودی ترازنامه مالی یک مقدار پایین‌تر نسبت به مقدار واقعی آن است؛ چرا که این ترازنامه با هزینه‌های قدیمی تنظیم می‌شود. در این مواقع ممکن است تصور غلط و اغراق‌آمیز از سرمایه در‌حال چرخش برای کسب‌وکار ایجاد شود.
• با شروع تورم، میزان دریافتی کمپانی کاهش پیدا کرده و همین امر می‌تواند تاثیر منفی روی سرمایه‌گذاران داشته باشد یا باعث پایین آمدن ارزش سهام کمپانی شود. در این مواقع ممکن است سرمایه‌گذاران چالش‌هایی برای کسب‌وکار ایجاد کنند؛ چرا که معمولا سرمایه‌گذاران اطلاعات تخصصی در خصوص نحوه کارکرد متد لایفو ندارند.
• بعد از تغییر متد انبارداری و استفاده نکردن از متد لایفو، ممکن است درآمد گزارش شده در یک دوره افزایش داشته باشد و در‎نتیجه مالیات‌ها در آن دوره به‌صورت تصاعدی افزایش پیدا کنند. شرکت‌ها در‎مقابل این متد حجم موجودی انبار را به‌صورت تصاعدی افزایش می‌دهند. به‌این‌ترتیب عادت‌های خرید اشتباه در شرکت ایجاد می‌شود.

مثال برای لایفو

به‌عنوان یک مثال برای روش انبارداری LIFO، می‌توانید یک کارخانه تولید‌کننده ماشین لباسشویی را در‌نظر بگیرید. تصور کنید که در انبار این کارخانه در‌حال‌حاضر 10 ماشین لباسشویی وجود دارد. تغییرات قیمت مواد‌اولیه سبب شده است که ارزش مالی 5 دستگاه تولید قبل 30 میلیون و 5 دستگاه تولید جدیدتر 35 میلیون باشد. 

درصورتی‌که کارخانه قصد فروش 7 کالا را داشته باشد؛ ابتدا ماشین‌لباس‌شویی‌های جدیدتر 35 میلیونی را به همراه 2 ماشین لباسشویی تولید قبل، به ارزش 30 میلیون را به فروش می‌رساند. به‌این‌ترتیب مجموع فروش این کمپانی برابر است با:

235000000 = (5*35000000) + (2*30000000)  

با این شیوه فروش، میزان سود دریافتی کاهش یافته و مالیات کمتری به کسب‌وکار تحمیل می‌شود.

شباهت‌ها و تفاوت روش فایفو و لایفو

هر دو روش لایفو و فایفو جز روش‌های انبارداری هستند که شباهت‌ها و تفاوت‌هایی با هم دارند.

شباهت‌های روش‌های فایفو و لایفو در انبارداری:

• FIFO و LIFO هر دو از روش‌های مدیریت موجودی انبارها هستند.
• هر دو این روش‌ها، برای پیش‌بینی و مدیریت میزان سود و زیاد فروش محصولات انبار طراحی شده‌اند.
• هر دو این روش‌ها می‌توانند میزان مالیات تعلق گرفته به کسب‌وکار را تحت تاثیر قرار دهند.

تفاوت‌های روش فایفو و لایفو:

• در کسب‌وکارهایی که محصولات نوسان قیمت ندارند، استفاده از روش فایفو ایده بهتری است. در این روش هزینه خرید اولین کالای خریداری‌شده، مد‌نظر قرار می‌گیرد؛ اما روش لایفو در صنایعی کاربرد دارد که همواره کالاهای آن نوسان قیمت دارند.
• در روش انبارداری لایفو قیمت‌های بازار درواقع قیمت‌های تمام‌شده محصولات فروخته‌شده یا همان COGS هستند. اما قیمت‌های کالا در متد انبارداری فایفو درواقع قیمت روز موجودی باقی‌مانده در انبار هستند.
• در متد لایفو محصولات قدیمی‌تر در انبار می‌مانند؛ اما در روش فایفو ورودی‌های جدیدتر در انبار باقی می‌مانند.
• با توجه به استانداردهای (IFRS) در روش لایفو نمی‌توانید موجودی انبار را تخمین بزنید. اما در روش فایفو امکان این کار وجود دارد.
• در متد فایفو همواره مقداری از موجودی به‌عنوان سرمایه کسب‌و‌کار نگه داشته می‌شود. اما در روش لایفو موجودی انبار در یک ترتیب مشخص به فروش می‌رسند.

راهکارهای نرم‌افزاری برای استفاده از فایفو و لایفو

مدیریت داده‌ها در هر‌کدام از روش‌های فایفو و لایفو در انبارداری می‌تواند سخت و پیچیده باشد. از طرفی همواره احتمال بروز خطا انسانی در محاسبه و مدیریت این داده‌ها وجود دارد. برای پیشگیری از بروز خطا انسانی و مدیریت دقیق‌تر دیتاها، شما می‌توانید از نرم‌افزارها استفاده کنید. 

نرم‌افزار مدیریت انبار Msys و حسابداری انبار یک گزینه خوب برای محاسبه نرم‌افزاری دیتاها است. این دو نرم‌افزار ترتیبی می‌دهند که شما همواره دیتا به‌روز و لحظه‌ای از انبار خود داشته باشید و در آن بتوانید پارامتر‌هایی مانند میزان سود یا حساب‌های مالیاتی را بررسی کنید.

سخن آخر

موجودی انبار به‌عنوان سرمایه هر کسب‌وکار اهمیت زیادی دارد و تعیین‌کننده مسیر پیش روی آن کسب‌وکار و میزان سود و زیان یا مالیاتی است که باید پرداخت کند. رایج‌ترین روش‌های انبارداری برای کنترل موجودی انبار، لایفو و فایفو هستند. این دو روش به‌صورت لحظه‌ای موجودی انبار را محاسبه کرده و میزان سود و زیان را تعیین می‌کنند. هر دو این روش‌ها با محاسبه موجودی انبار سروکار دارند، اما استراتژی آن‌ها نقطه مقابل همدیگر است.

در روش لایفو کسب‌وکار آخرین ورودی انبار را در ابتدا به فروش می‌رسد؛ اما در روش فایفو اولین ورودی انبار یا قدیمی‌ترین کالاها برای فروش، در اولویت قرار دارند. همچنین هر‌کدام از کسب‌وکارها به نسبت میزان نوسان قیمت محصولات یا نوع کالاهایی که با آن سروکار دارند، یکی از این دو روش را برای کنترل موجودی انبار انتخاب می‌کنند. 

سوالات متداول