کارکنان در هر سازمان موظف به انجام برخی کارها هستند که در ازای آن حقوق و مزایایی دریافت می‌کنند. در‌واقع جبران کردن خدمات پروسه‌ای است که طی آن خدمات کارکنان به شیوه‌های مالی یا غیرمالی و به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم تامین میشود. جبران مالی شامل موارد متعددی برای بهبود روحیه کارکنان، بالا بردن انگیزه آنها برای کار کردن، حفظ کارکنان دورهدیده در مجموعه‌های کاری و مواردی ازاین‌دست است.
اگر در شرف طراحی این سیستم هستید، مجموعه ام‌سیس می‌تواند در طراحی و اجرایی کردن این پروسه به شما کمک کرده و بهترین روش‌ها را با شما در میان بگذارد.
جبران خدمات در مدیریت منابع انسانی چه تعاریفی دارد؟
جبران کردن خدمات در مدیریت منابع انسانی بخشی از حقوق و مزایا مالی و غیرمالی است که سازمان برای بالا بردن بازده کارکنان و پرسنل و البته جبران تمام خدمات کارکنان در نظر می‌گیرند. این موارد می‌تواند انگیزه پرسنل برای ارائه خدمات را بالا ببرد و یا باعث شود که آنها به‌طور طولانی مدت در سازمان باقی بمانند.
در‌واقع کارکنان و پرسنل همیشه ترجیح می‌دهند در سازمانی کار کنند که حقوق، مزایا و امکانات بهتری برای آنها در نظر گرفته باشد. بهاینترتیب درصورتی‌که سازمانهای رقیب پروسه جبران کردن خدمات بهتری در نظر گرفته باشند، یک تهدید برای سازمان شما به‌حساب می‌آیند. دراین‌صورت همواره شاهد خروج کارکنان دورهدیده و کوتاه شدن مدت زمان ماندگاری آنها هستید.
این روند می‌تواند کیفیت کار سازمان را کاهش داده و هزینه‌هایی برای جذب کارکنان جدید و آموزش آنها به سازمان تحمیل کند. در این زمینه می‌توانید از کارشناسان ما در ام‌سیس کمک بگیرید تا وضعیت سازمانهای رقیب را بررسی کرده و بهترین میزان برای جبران کردن خدمات کارکنان را با شما در میان بگذارند.
تفاوت پاداش و جبران خدمات
جبران خدمات و پاداش دو اصطلاح هستند که با وجود تفاوت‌هایی که دارند، گاها با هم اشتباه گرفته می‌شوند. پاداش یک جایزه است که در ازای یک کار خوب خارج از برنامه به پرسنل داده میشود؛ اما جبران کردن خدمات شامل تمام مزایا و حقوق و امکاناتی است که کارمندان به‌صورت مرتب در ازای انجام وظایف خود دریافت می‌کنند.
در‌واقع پاداش و جبران کردن خدمات اهداف متفاوتی دارند. پاداش برای عملکردهای ویژه در نظر گرفته می‌شوند؛ اما جبران کردن خدمات از بدیهی‌ترین کارهایی است که باید در ازای انجام وظیفه پرسنل، برای آنها انجام شود.
پاداش‌ها ابزاری برای تشویق کارکنان برای ارائه بهترین خود هستند. پاداش‌ها ممکن است نقدی یا غیرنقدی باشند. برای مثال ممکن است پاداش یک مبلغ پول باشد که به کارکنان داده میشود یا قدردانی از آنها در مراسم‌های مختلف یا حتی ترفیع مقام آنها؛
البته دادن پاداش ضروری نیست؛ اما جبران کردن خدمات واجب است. جبران تمام خدمات کارکنان نیز می‌تواند به‌صورت پولی یا غیر‌پولی باشد و شامل پاداش، بیمه درمانی، برنامه‌های بازنشستگی، مرخصی با‌حقوق یا ساعات کاری انعطاف‌پذیر باشد. این پروسه می‌تواند امنیت کاری کارکنان را تامین کرده و برای استخدام بهتر، حفظ استعدادهای برتر و تامین ثبات مالی کارکنان مفید باشد.
انواع مدل‌های جبران خدمات
این پروسه می‌تواند به‌صورت نقدی یا غیرنقدی انجام شود. در‌واقع برای اجرایی کردن سیستم جبران خدمت روش‌های مختلفی وجود دارد.
جبران خدمات مستقیم
نوع مستقیم این پروسه شامل تمام کارهای مالی است که برای کارکنان انجام میشود. تامین حقوق کارکنان و مواردی که برای تامین سلامتی آنها انجام میشود، جز نوع جبران خدمت مستقیم است. این پروسه به کارکنان اطمینان می‌دهد که حقوق آنها همیشه سر‌موقع پرداخت خواهد شد.
در‌حقیقت زمانی که کارکنان از تامین مالی و ثبات مالی خود مطمئن شوند و احساس نکنند که سازمان با کمبود منابع مالی مواجه است؛ احتمال استعفا و خروج از سازمان هم به حداقل خود می‌رسد. نوع مالی این سیستم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- پرداخت هزینه‌های اضافه‌کاری
- پرداخت پاداش و قدردانی
- پرداخت درصدی از فروش
- تقسیم سود
جبران خدمت مالی
جبران خدمات مالی مستقیم شامل موارد زیر است:
- حقوق: حقوق شامل دستمزدی است که به‌ازای انجام فعالیت‌های کارکنان به آنها اعطا میشود.
- پاداش: درصورتی‌که کارکنان خدمات اضافه‌ای به سازمان ارائه دهند، می‌توان مبلغی را به‌صورت نقدی یا مستقیم به آنها پرداخت کرد.
جبران خدمت‌های غیرمالی
سازمان‌ها برای بالا بردن روحیه کارکنان برخی موارد را به‌عنوان جبران خدمات غیرمالی در نظر می‌گیرند که شامل موارد زیر باشد:
- مشارکت
- رسمی کردن کارمندان
- ارائه افتخارات شغلی
- تامین امنیت شغلی
- تفویض مسئولیت
جبران خدمت اولیه
جبران خدمت اولیه شامل پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان به‌ازای انجام کار است. البته کلمه حقوق برای کارمندان نظارتی، مدیریتی و اداری و همچنین کلمه دستمزد برای کارگران با نرخ ساعتی استفاده میشود. در همین راستا جبران خدمات اولیه ممکن است در مبناهای مختلف ارائه شوند:
جبران خدمات اولیه مبنای زمانی
رایج‌ترین شیوه جبران تمام خدمات، پرداخت حقوق بر مبنای زمان است. پرداخت خدمات اولیه بر مبنای زمانی شامل پرداخت حقوق کارکنان به‌صورت ساعتی، روزانه، هفتگی، ماهانه و سالانه است. در این شیوه کیفیت کار اهمیت زیادی ندارد و تنها مبنای زمانی کار و حضور کارکنان در مدت زمان مشخص دارای اهمیت است.
جبران خدمات اولیه با دستمزدهای واقعی
در این نوع جبران عملکرد کارکنان، حقوق کارکنان به‌نسبت قدرت خرید آنها در سال پرداخت میشود. این شیوه پرداخت باید سه ویژگی داشته باشد:
- از نظر داخلی عادلانه باشد و شرکت‌ها با پرداخت این حقوق‌ها تحت فشار قرار نگیرند. به‌عبارتی دستمزدهای واقعی علاوه‌بر نیاز و قدرت خرید کارکنان، باید بودجه و توان پرداخت شرکت‌ها و کارفرما را هم در نظر بگیرد.
- از نظر خارجی رقابتی باشد. به‌عبارتی پرداخت حقوق‌ها باید به‌اندازه‌ای جذاب باشد که کارکنان را از استعفا و رفتن به شرکت‌های دیگر منصرف کند.
- به‌نسبت عملکرد افراد تقسیم شود. به‌عبارتی دستمزدهای واقعی پرسنل با توجه به جایگاه و میزان تاثیری که در شرکت دارند پرداخت شود.
جبران خدمات غیرمستقیم
جبران کردن خدمات غیرمستقیم مزایایی هستند که ارزش مالی ندارند، اما روحیه کارکنان برای ماندن در سازمان را بالا می‌برند. سازمان‌ها در این روش به‌جای دادن پول، به‌شیوه دیگری روحیه کارکنان را بالا برده و به آنها نشان می‌دهند که متوجه خدمت‌رسانی آنها هستند. روش‌های غیرمستقیم این سیستم شامل موارد زیر باشد:
- ارتقا کارکنان
- اعطا خانه‌های سازمانی
- ارائه تسهیلاتی برای مسافرت
- اعطای مرخصی با‌حقوق
- قدردانی از کارکنان در برابر سایرین
- برگزاری دوره‌های آموزشی رایگان
- اعطا خودروهای سازمانی
- اعطای بن‌های خرید غذایی یا پوشاکی
مشوش‌ها
گاهی در کنار پرداخت حقوق، طرح‌های تشویقی هم برای کارکنان در نظر گرفته میشود که شامل موارد زیر است:
- تدوین طرح پرداخت تشویقی
- بررسی تأثیرگذاری و مرور دوره‌ای آنها
- کمک به مدیران عملکردی
ارزیابی شغلی
در پروسه ارزیابی مشاغل، ارزش نسبی هر شغل معلوم میشود. برای این منظور ابتدا یک سیستم برای ارزیابی مشاغل مشخص میشود؛ سپس دسته‌بندی مشاغل مختلف انجام میشود؛ و در‌نهایت ارزش نسبی هر شغل برآورد میشود.
مزایای حاشیه‌ای
مزایایی که در حاشیه دستمزد پرداخت میشود، به‌عنوان مزایای حاشیه‌ای شناخته میشود. این مزایا با هدف بالا بردن انگیزه کارکنان ارائه میشود. بهاینترتیب آنها برای روز مبادا و شرایط ضروری زندگی خود، به‌اندازه کافی پول دارند. مزایای حاشیه‌ای عبارت‌اند از:
- امکانات تفریحی
- امکانات غذاخوری
- امکانات مسکن
- مزایای معلولیت
- مزایای آموزشی برای کارمندان و اعضا خانواده
- امکانات حمل‌ونقل
- تسهیلات حقوقی
- امکانات پزشکی و رفاهی
- تخفیف فروشگاه‌ها
- تسهیلات اعتباری
اقدامات تامین اجتماعی
در این نوع از جبران خدمات غیرمستقیم، خدماتی در نظر گرفته میشود که به‌واسطه آن امنیت اجتماعی کارکنان افزایش پیدا کند. تامین اجتماعی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- جبران خسارت کارگران یا کارمندان یا وابستگان که درگیر حادثه شده‌اند.
- تامین مزایای زایمان برای کارمندان خانم
- در نظر گرفتن کمک هزینه‌های معلولیت و ناتوانی
- مزایای بیماری و پزشکی
- مزایای بازنشستگی
اهمیت جبران خدمات در منابع انسانی
شرکت‌ها با تامین یک سیستم جبران کردن خدمات ترتیبی می‌دهند که کارکنان روحیه بهتری برای ادامه کار داشته باشند. درصورتی‌که این سیستم به‌خوبی طراحی و اجرا شود؛ ماندگاری کارکنان در سیستم بیشتر شده و میزان رضایت آنها افزایش پیدا کند. این سیستم می‌توانند مزایای زیادی داشته باشند:
- تعیین و طراحی اهداف واقعی و قابل‌دسترسی برای کارکنان
- بهبود روند ارزیابی شغلی
- تقویت ارتباطات کارکنان با هم
- بهبود تصویر برند و کسب‌و‌کار شما
در‌واقع طراحی یک سیستم جبران خدمات و مزایا ترتیبی می‌دهد که همه کارکنان بدانند که ارزش کاری که انجام می‌دهند، ارج داده میشود. زمانی که کارکنان احساس کنند زحمات آنها دیده میشود، فضای آرام‌تری در سازمان برقرار بوده و کارکنان با هم ارتباط بهتری دارند.
با اجرایی کردن این سیستم ماندگاری کارمندان در سازمان افزایش و احتمال خروج آنها به حداقل می‌رسد. همچنین کارکنان انگیزه بیشتری برای انجام کارهای سخت دارند. بهاینترتیب کارکنان در شرایط سخت هم به کارشان ادامه می‌دهند.
اهداف جبران خدمات
اصلی‌ترین هدف این پروسه ایجاد رضایت نسبی در کارفرما و کارکنان است. اصولا در هر سازمان و سیستم کاری کارفرما و کارمندان از نظر مالی دیدگاه متفاوتی دارند. کارفرما به دنبال پرداخت‌های حداقلی و به‌حداقل‌رساندن هزینه‌ها است. درحالی‌که کارمندان می‌خواهند بیشترین مزایا و خدمات را در ازای کاری که انجام می‌دهند دریافت کنند.
پروسه جبران خدمات کارکنان در منابع انسانی ترتیبی می‌دهد که هر دو طرف به یک رضایت نسبی رسیده و تضاد منافعی که دارند، باعث ایجاد تشنج در محیط کار نشود. جبران کردن خدمات در مراکز کاری عموما اهداف مختلفی دارد:
- بالا بردن روحیه و انگیزه کارکنان
- کنترل هزینه‌های سازمان
- دنبال کردن قوانین کار یا سیستم دستمزد
- ماندگاری طولانی مدت کارمندان در سازمان
- تامین نیازها و توقعات کارکنان
- بهبود جلوه سازمان در انظار عموم به‌واسطه انگیزه و رضایت کارکنان
اجزا و الزامات جبران خدمات
سازمان‌ها با مشخص کردن اجزا جبران کار، می‌توانند تصمیم کارکنان را بهبود دهند. از طرفی مشخص کردن اجزا این سیستم باعث میشود که کسانی که به‌تازگی به سازمان ورود می‌کنند، ایده بهتری در خصوص نحوه جبران تمام خدمات کارکنان داشته باشند. اجزای سیستم جبران خدمات شامل موارد زیر است:
شرح شغل
شرح شغل از مهم‌ترین اجزا سیستم جبران خدمات کارکنان است؛ چرا که جبران خدمات کارکنان به‌نسبت شغل آنها انجام میشود. در شرح شغل معمولا جنبه‌های مختلف شغل مشخص می‌شوند. بعضی از عناصر شرح شغل عبارت‌اند از مکان، الزامات شغلی، وظایف و مسئولیت‌ها، شرایط محیطی و…؛
آنالیز شغل
برای آنالیز شغلی باید کاملا با آن شغل آشنا بوده و اجزا و پروسه‌های در جریان را در آن شغل مشخص کنید. علاوه‌براین آنالیز شغل این امکان را ایجاد می‌کند که دید کامل و دقیقی به شغل داشته باشید. برای آنالیز شغلی از تکنیک‌هایی مانند مشاهده، مصاحبه یا پرسشنامه استفاده می‌کنند.
ارزیابی شغلی
متقاضیان معمولا موقعیت شغلی خود را در سازمانهای مختلف مقایسه می‌کنند؛ چرا که می‌خواهند در بهترین سازمان مشغول به کار شوند.
ساختارهای پرداخت
سازمان‌ها با مشخص کردن ساختارهای پرداخت، یک استراتژی کلی برای جبران کردن خدمات استاندارد دارند. برای این منظور از سیستم درجه‌بندی استفاده میشود. مطابق این سیستم هر درجه مشخص‌کننده کمترین حقوق ثابت است. در‌حقیقت با بیشتر شدن حقوق ثابت میزان جبران خدمات هم افزایش پیدا می‌کند. حداقل حقوق ثابت معمولا توسط اتحادیه‌ها مشخص میشود و سازمان‌ها باید مطابق آن عمل کنند.
پژوهش و انجام بررسی‌های مرتبط با حقوق و دستمزد
سازمان‌ها میزان حقوق در سازمانهای رقیب را بررسی کرده و با مشخص کردن شرایط بیرونی موثر در میزان حقوق نظیر تورم، هزینه زندگی و خانواده و… حداقل و حداکثر پرداخت حقوق و مزایا و جبران خدمات را مشخص می‌کنند.
سخن آخر
حیات هر سازمان و مجموعه کاری به حضور و فعالیت مستمر کارکنان آن سازمان وابسته است. برای اینکه اعتماد و رضایت کارکنان در مجموعه کاری حفظ شود، لازم است که در پروسه جبران خدمات، امتیازاتی به کارکنان اعطا شود. جبران خدمات انواع گوناگونی شامل مستقیم و غیرمستقیم و مالی و غیرمالی دارد.
در‌واقع پرداخت حقوق تعیین‌شده کارکنان یا پرداخت مزایایی مانند حقوق بازنشستگی، مرخصی زایمان، امکانات پزشکی و رفاهی، امکانات آموزشی و غیره راه‌هایی برای اجرایی کردن این پروسه هستند. البته جبران تمام خدمات کارکنان برای هر شغل و سازمان متفاوت است و بعد از بررسی‌های لازم، تعیین و اجرایی میشود. همچنین شما می‌توانید از راهنمایی کارشناسان ما در ام‌سیس برای طراحی بهترین سیستم جبران کردن خدمات کارکنان، کمک بگیرید.
سوالات متداول
جبران خدمات همان پاداش است؟
خیر؛ جبران کردن خدمات مزایایی است که در ازای انجام وظایف ضروری به کارکنان اعطا میشود و جز توافقات ضروری بین کارفرما و کارکنان است. درحالی‌که پاداش به‌عنوان تشویق برای حسن انجام‌وظیفه به کارکنان اعطا میشود و اجباری در پرداخت آن برای کارکنان وجود ندارد.
چرا جبران تمام خدمات کارکنان برای هر سازمان ضروری است؟
این پروسه باعث میشود که میزان رضایت کارکنان از سیستم کاری بالا رفته و احتمال استعفا و خروج آنها از سازمان به حداقل برسد. بهاینترتیب سازمان مربوطه شانس بیشتری برای حفظ کارکنان دورهدیده داشته و هزینه کمتری برای آموزش و استخدام نیروی جدید متحمل میشود.
آیا جبران خدمات فقط به‌صورت مالی انجام میشود؟
خیر؛ این پروسه شامل اقداماتی برای بالا بردن روحیه کارکنان و تامین امنیت کاری و انگیزه آنها برای کار کردن است. مواردی مانند ارائه افتخارات کاری، تفویض مسئولیت‌ها و دیگر مشوق‌ها از جمله روش‌های غیرمالی این پروسه هستند.
